İlhan Baran (1934 – 2016)
Türk bestecisi İlhan Baran 1934’de Artvin’de doğdu. Babasının askeri yargıç olması nedeniyle İlk öğrenimini değişik yerlerde alan İlhan Baran, on altı yaşında Ankara Devlet Konservatuvarı Kompozisyon Bölümü’ne başvurdu. Ama Yaylı Çalgılar Bölümü’ne alınarak, Fromme’nin kontrbas öğrencisi oldu.
Bir yıl sonra Kompozisyon Bölümü’ne geçerek, Adnan Saygun’la çalışmaya başladı. Ayrıca, Selçuk Gündemir’den piyano, Ruşen Ferit Kam’dan divan müziği, Muzaffer Sarısözen’den halk müziği dersleri aldı.
Okul dışında, Kemal İlerici’yle Türk müziği armonisi çalıştı. 1960 yılında Ankara Devlet Konservatuvarı’nın İleri Devre Kompozisyon Bölümü’nü bitiren ilhan Baran, 1962 yılında devlet sınavını kazanarak Paris’e gitti.
Ecole Normale de Musique’de Henri Dutilleux ve Maurice Ohana’yla beste çalıştı. Bu okulu bitirdikten (1964) sonra, bir süre Paris Radyo ve Televizyonu’nun somut müzik kurslarına katıldı. 1965’ten sonra Ankara Devlet Konservatuvarı’nda öğretim üyesi olarak çalışan İlhan Baran, 1993’te Hacettepe Üniversitesi’ne bağlı olan Kompozisyon Ana Sanat Dalı başkanlığını yürüttü.
Sanat Anlayışı
İlhan Baran, divan müziği ile halk müziği tekniklerinin geliştirilerek, evrensel çoksesli sistemler içinde eritilmesi gerektiğine ve yeni Türk müziğinin ancak böyle bir bireşimden doğabileceğine inanır. 1963-1964 yıllarında Paris’te öğrenciyken yazdığı ve gene ilk kez Paris’te seslendirilen piyano için Üç Bagatel adlı yapıtı, temelde divan ve halk müziklerinin bir soyutlamasıdır (son bagatel, horon biçiminde yazılmıştır).
1966- 1967 yıllarında, yedek subaylığı sırasında bestelediği üfleme çalgılar beşlisi için Demet’se gene halk müziği esinli, hafif, eğlenceli bir havadadır. Besteci bu parçanın akor yapısında, Kemal İlerici’nin dörtlülüğe dayanan armoni yönteminden yararlanmıştır (aynı yöntemi kullandığı yapıtlarından biri de piyano için Küçük Süit’tir.
1975’te yazdığı, ilk kez 1982’de seslendirilen Dönüşümler adlı, keman, piyano ve viyolonsel için oda müziği bir “fantazi”yle başlar (bu bölümde bazı beştonlu çekirdekler ve makam renkleri, buğulu bir ortamda dolaşır). Sonra, bestecinin “dönüşüm” adını verdiği, yeni bir biçim gelir. Partisyonu Ankara Devlet Konservatuvarı tarafından yayımlanan Dönüşümleri besteci “bir çeşit psikolojik atmosfer” diye nitelemiştir.
1980’lerde tamamlanan Töresel Çeşitlemeler, büyük orkestra için on bölümlük senfonik bir yapıttır. Geleneksel anlamda bir çeşitleme olmayan bu yapıtın bütünü, üç notalık (re; do diyez; si bemol) bir çekirdek üstüne kurulmuştur. Uzun yapıt boyunca bu çekirdek çok değişik açılımlara girer; zaman zaman atonal ya da amodal paleti içerir. Orkestra grupları daha çok birer renk ve atmosfer öğesi olarak kalır. Dirençli bir ritim yapısı parçanın belkemiği gibidir. Bestecinin son çalışmalarından biri, müzik eğitimi görmemiş çocuklar için, mandolin ya da bağlama eşliğinde söylenebilen, yüz yirmi ezgilik müzik demetidir.
Başlıca Eserleri
Yalnız solo için: Çocuk Parçaları (piyano ya da çembalo için), Küçük Süit (piyano için), Üç Soyut Dans (piyano için), Üç Bagatel (piyano için), İki Sesli Sonatina (piyano için), Bir Bölümlü Sonatina (keman için), Siyah Beyaz (piyano için), Mavi Anadolu (piyano için).
İkililer: Uygulamalar, Birinci Defter (bas ve piyano için), Uygulamalar, İkinci Defter (bas ve piyano için), Dört Zeybek (bas ve piyano için), Dört Parça (iki flüt için).
Oda orkestrası için: Yaylı Çalgılar Dördülü (iki keman, viyola, viyolonsel), Demet (flüt, obua, klarnet, korno, fagot), Dönüşümler (keman, piyano, viyolonsel).
Büyük orkestra için: Töresel Çeşitlemeler.
Koro için: Eylül Sonu, Ezgi Demeti, Şarkılar.
Kaynakça
Gelişim Hachette Genel Kültür Ansiklopedisi, 1993
Büyük Larousse, 1986
İlhan Baran – Dönüşümler (Transformations) Elif Önal, Bahar Kutay, Yiğit Ülgen
