Jankel Adler (1895 – 1949)
Polonyalı ressam Jankel Adler 1895’te Tusyzn’de doğdu. 1912’de Belgrad’da amcasının yanında gravür eğitimi aldı. 1914’te Balkanlar üzerinden Almanya’ya geçti ve Barmen Sanat Okulunda Gustav Wiethüchter’in öğrencisi oldu.
1918 – 1919 arası Lodz’a geri döndü ve Avangard sanatçı grubu Jung Jiddisch ile ortak sergiye katıldı. 1921’de Barmen’e geri döndü ve Die Wupper sanatçı grubuna katıldı. Mayıs 1922’de Uluslararası İlerici Sanatçılar Kongresi’ne katıldı ve “İlerici Uluslararası Sanatçılar Birliği’nin üyesi oldu. Ayrıca Köln Progressives olarak bilinen bir sanatçı grubunda Franz Seiwert ve Otto Freundlich’e katıldı. Sanat Akademisi’nde öğretmen oldu ve çalışmalarını etkileyen Paul Klee ile tanıştı. Bir tablosu 1928’de “Alman Sanat Düsseldorf” sergisinde altın madalya aldı.
1929 ve 1930’da Mallorca’da ve İspanya’nın diğer yerlerinde çalışma gezileri yaptı. Temmuz 1932 seçim kampanyası sırasında, bir grup sol sanatçı ve aydınla birlikte Ulusal Sosyalistlerin politikası ile ilgili çağrı yaptı. Modern bir sanatçı ve özellikle bir Yahudi olarak, 1933’te iktidara gelen Hitler rejiminden zulüm gördü.
O yıl resimlerinin ikisi Naziler tarafından Mannheimer Sanat Merkezi’nde dejenere sanat örnekleri olarak gösterildi. Takip eden yıllarda Polonya, İtalya, Yugoslavya, Çekoslovakya, Romanya ve Sovyetler Birliği’ne sayısız yolculuk yaptı. 1937’de eserlerinin yirmi beşi Naziler tarafından kamuya ait koleksiyonlardan ele geçirildi ve dördü Münih’teki Entartete Kunst (Degenerate Art) sergisinde gösterildi.
Almanya’dan ayrıldı Almanya’daki faşist rejime karşı siyasi bir direniş merkezi olarak gördüğü Paris’te yaşadı. 2. Dünya savaşında Polonya Kurtuluş Ordusu’nda bulundu. 1941’de sağlık nedenleriyle taburcu edildi ve ardından İskoçya’da Kirkcudbright’da yaşadı. 1943’te Londra’ya taşındı ve Aldbourne’da yaşadı. Marc Chagall ve Kübistlerden, özellikle Picasso ve Fernand Leger‘den etkilendi. 25 Nisan 1949’da 53 yaşında Aldbourne’deki Whitley Cottage’ta öldü.Deneysel çalışmalarında boya ve farklı materyalleri bir arada kullandı. Fantastik figür kompozisyonları ile dikkat çekti.
Sanat Anlayışı
Jankel Adler’in sanat anlayışı, bireysel kimliğini ve sosyal duyarlılığını yansıtan güçlü bir ifade estetiğine dayanır. Eserlerinde Yahudi kültüründen, geleneksel halk sanatından ve modernist akımlardan beslenen çok katmanlı bir anlatım görülür. Adler’in figüratif resimleri, biçimsel deformasyon ve sembolik ögelerle zenginleşirken, zamanla daha soyut formlara yönelmiştir. Paul Klee’den etkilenerek geliştirdiği stil, renklerin ritmik kullanımı ve geometrik yapılarla iç içe geçmiştir.
Sanatında insan acısı, sürgün, kimlik arayışı gibi temalar öne çıkar. Adler, Nazi karşıtı tutumunu sadece kişisel yaşamında değil, eserlerinde de açıkça dile getirmiştir. 1937’de Almanya’da “degeneratif sanat” (Entartete Kunst) olarak damgalanan sanatçılar arasında yer alması, onun sanatsal duruşunun dönemin politik atmosferine karşı direniş niteliği taşıdığını gösterir.
Malzeme kullanımında özgün teknikler geliştirerek, resim yüzeyine kum, metal talaşı ve diğer dokusal unsurları eklemiş; bu yöntem, resimlerine hem fiziksel hem de metaforik bir derinlik kazandırmıştır. Adler’in resimleri, dışavurumcu bir enerjiyle örülmüş olup, insanın ruhsal ve tarihsel yükünü duyumsatan bir yoğunluk taşır.
Jankel Adler, modern sanat tarihinde, özellikle Avrupalı Yahudi sanatçılar kuşağında hem estetik hem de ideolojik tutarlılığıyla öne çıkan bir figür olarak kabul edilir. Sanatı; sürgünün, kimlik mücadelesinin ve yaratıcı özgürlüğün somut bir temsilidir.
