Salah Birsel (1919 – 1999)
Türk yazar Salah Birsel 1919’da Bandırma’da doğdu.
İzmir Erkek Lises’ni (1937) ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nü bitiren (1948) Salah Birsel, öğrenim gördüğü yıllarda bir süre fransızca öğretmeni olarak çalıştı (1943).
Daha sonra Sümerbank Teftiş Kurulu revizörlüğü (1950-1952), iş müfettişliği (1953), Istanbul Edebiyat Fakültesi kütüphane müdürlüğü (1956), Ankara Üniversitesi basımevi müdürlüğü (1960) yaptı. Uzun süre Türk Dil Kurumu yayın kolu başkanlığını yürüttü.
İlk şiiri 1937 yılında Gündüz dergisinde yayımlanan ve 1949 yılına ilişkin bir güncesinde “şiir fikirlerle değil, kelimelerle yazılır” diye belirten Salah Birsel, bu görüşünü ilk şiir kitabı olan Dünya İşleri’nden (1946) Haydar Haydar’a (1972) kadar özenle sürdürmüştür.
Kendi yaşamıyla ilgili şiirlerinin yer aldığı Dünya İşleri’ni gündelik yaşam konusunu işlediği görülür. “Ben”in çevresinde dönen bu şiirlerde, günlük yaşamın akışındaki çelişki ve çatışmaları, hiçbir zaman bir sorunsal duruma getirmeden, yalnızca betimleyerek sunmayı amaç alan Birsel’in, Hacivat’ın Karısı, (1955) adlı yapıtındaysa “ben” konusunun “ben’in aşkı”na doğru genişlediği görülür (aynı yapıtta, gündelik yaşamın çeşitli durumlarını işleyen bu arada ev yaşamının yergisini yapan şiirler de yer alır).
Salâh Birsel aşağı yukarı bütün şiirlerinde, yaşanmışın hissedilmesi değil, akılla kavranışı söz konusudur. Gülmecenin ve ince alayın da eşlik ettiği şiirlerinin özelliklerinden biri de, bilinçli olarak şiirsellikten kaçışın ortaya koyduğu yalınlıktır.
Denemeler
Salâh Birsel Haydar Haydar adlı şiir kitabından sonra deneme türüne ağırlık verdi ve bu alandaki çalışmalarını iki doğrultuda sürdürdü. Bilinen anlamda denemeler ile bir çeşit deneme-inceleme türü olan Salah Bey Tarihi. Denemelerinde genel olarak edebiyatı ana eksen olarak ele alan Salah Birsel, düşüncelerini, bu eksen çevresinde yergi, gülmece ve alay eşliğinde geliştirir. Yergiciliğini düşünceye, bilgiye yan çizenlere, zorbalık baskı yönetimi uygulayanlara da yöneltmiştir.
Salah Bey Tarihi’ni oluşturan kitaplarındaysa, İstanbul’un, Boğaziçi’nin, İstanbul’daki kahveleri”, vb. tarih kitaplarında belirtilmeye değer görülmeyen, ama kendisine göre asıl İstanbul’u oluşturan tarih kesitini anlatmaya çalışır. Bu, bir anlamda da, İstanbul uygarlığını oluşturan insanların Salah Birsel gözüyle anlatılan bireysel tarihidir. Denemelerinde kendisine özgü bir üslup geliştiren yazar, özgün bir söz dağarcığı ve tümce yapısıyla, dilin bütün olanaklarını kullanmaktadır.
Başlıca Eserleri
Şiir: Dünya İşleri (1946); Hacivat’ın Karısı (1955); Ases (1960); Kikirikname (1961); Haydar Haydar (1972). (Bütün şiir kitaplarını 1980’de Köçekler adı altında topladı.)
Roman: Dört Köşeli Üçgen (1961). Günlük: Günlük (1955); Kuşları Örtünmek (1976); Hacivat’ın Günlüğü (1982); Yaşlılık Günlüğü (1986;. Sedat Simavi Vakfi Edebiyat Ödülü); Aynalar Günlüğü (1988); Nezleli Karga (1991); Geceyarısı Mektupları (1991); Yalnızlığın Fırınlanmış Kokusu (1992).
Deneme: Şiirin ilkeleri (1952); Sen Beni Sev (1957); Kendimle Konuşmalar (1969); Şiir ve Cinayet (1975; 1976 Türk Dil Kurumu Deneme ödülü); Kurutulmuş Felsefe Bahçesi (1979); Paf ve Puf (1981; 1982 İş Bankası Eleştiri-Deneme Büyük Ödülü); Halley Kimi Kurtarır (1981).
Deneme-İnceleme: Salâh Bey Tarihi: Kahveler Kitabı (1975); Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu (1976); Boğaziçi Şıngır Mıngır (1980); Sergüzeşti, Nono Bey ve Elmas Boğaziçi (1982); İstanbul Paris (1983); Amerikalı Tolstoy (1983); Yapıştırma Bıyık (1985); Asansör ,(1987); Kediler (1988).
Kaynakça
Gelişim Hachette Genel Kültür Ansiklopedisi, 1993
Büyük Larousse, 1986
