Jan van Eyck Hayatı ve Eserleri

Jan van Eyck (1390 – 1441)

Hollandalı Rönesans Ressamı Jan van Eyck 1390’lı yıllarda Hollanda, Maaseik’da doğduğu tahmin ediliyor. Fakat yaşamının ilk dönemleriyle ilgili pek fazla bilgi mevcut değildir. Ressam Hubert’in van Eyck’in kardeşi olduğu düşünülüyor. Mahkeme belgelerinde yer alan bir başka kardeşinin de Lambert van Eyck olduğu ve onun da bir ressam olabileceği düşünülüyor.

Jan van Eyck, önce 1422-1424 yılları arasında Bavyera’da John ile sonra da 1425-1441 yılları arasında Burgonya Dükü Good Philip ile birlikte saray ressamı olarak çalışıp kariyer yaptı. Bu prestijli pozisyonlar, sağladığı düzenli maaşı sayesinde ona belirli bir sanatsal bağımsızlık kazandırıyordu.

Eyck’in sanatsal prestiji, kısmen resimsel illüzyonizmdeki rakipsiz becerisine dayanmaktadır. “Çarmıha Gerilme” çalışmasında kayalıklar, çatlak toprak, bulut oluşumları ve mavi gökyüzünün ufka doğru pürüzsüzleşmesi ile sistematik ve ayrıcalıklı bir çalışma ortaya koymaktadır.

Van Eyck’in bu tür etkileri gerçekleştirebilmesinde boyaya yağ eklemesi önemli bir rol oynadı. Yağlı boyayı onun keşfettiği, Giorgio Vasari’nin de bu keşfi ileriye götürdüğü kabul ediliyor. On beşinci yüzyıldan itibaren, yorumcular gerçeği bu denli iyi taklit etmesini ve ışığın farklı yüzeylerdeki yansımalarını, özellikle metal üzerindeki kayan ışıklı noktaları yaratma yeteneğine hayranlıklarını ifade ettiler.

Eyck, “Virgin Canon van der Paele” adlı çalışmasında Aziz Donatian cübbesindeki ışıltılı altın parçacığı, kutsal figürlerin mücevherleri, kostümlerindeki yuvarlak incileri gibi ayrıntıları göstermesindeki üstün başarısını ortaya koyuyor.

ışık oyunları

Işık etkileri konusundaki bu detaylı ve titiz incelemesiyle Van Eyck, sahnenin mutlak dinginliğini parlayan enerjiyle inandırıcı bir biçimde birleştirmiş ve mantıksal bir resim dünyası inşa edebilmiştir. Bu efsanevi nesnellikle birlikte, Van Eyck’in tabloları belki de saf kurguları için de dikkate değerdir. Sık sık yanılsamayla izleyiciyi şaşkına çevirmeyi amaçlamıştır. Eserlerindeki boyalı aynalar resim alanının dışında ortaya çıkan görünmeyen, hayali olayları yansıtır. “Arnolfini’nin Evlenmesi” adlı eserinde arka duvardaki dışbükey aynada “Jan van Eyck buradaydı” şeklinde belirgin bir imza atmıştır.

Figürler kompozisyon alanını doldururken ayna, resmin yapım aşamasına doğrudan izleyiciyi de dahil ederek resim ve gerçek dünya arasındaki sürekliliği ima edercesine dahice kurgulanmıştır. Ünlü şahsiyetine rağmen, Van Eyck’in başarısı gerektiği kadar takdir edilemedi. O dönemde geleneksel olduğu gibi, o da tablolarının kopyalarını, yapmaları için atölyesinde asistanlar çalıştırdı. Hiç şüphesiz, açık pazardaki talebi temin etmesine yardımcı olan bu tür çalışmalar Avrupa çapında adının duyulmasına katkıda bulunmuştur. 1441’de ölümünden sonra ressam olan kardeşi Lambert, Bruges’deki atölyesinin başına geçti.