Maurice Denis (1870 – 1943)
Fransız Sembolist Ressam Maurice Denis 1870 yılında Fransa’da Granville’de doğdu. Zengin bir ailesi olan genç Denis, Ecole des Beaux-Arts ve Julian Akademisi’nde okudu. Burada Fransız figür ressamı ve kuramcısı Jules Joseph Lefebvre ile birlikte çalıştı. Akademide, geleceğin “Nabiler” grubu sanatçıları, Paul Serusier, Pierre Bonnard, Edouard Vuillard, Ker-Xavier Roussel ve Hermann-Paul ile tanıştı. 1890’da “Nabiler” grubu kuruldu.
Grup yeni bir ifade biçimi yaratacaklarına inandıkları için kendilerine Nabi (Peygamber) adını takmıştı. Fakat grup onuncu yılın sonunda dağılacak, Bonnard ve Vuillard’in son çalışmalarından ve hatta Nabi olmayan Henri Matisse’ten de etkilenecekti.
Denis, Nabiler’den sonra dinsel konular ve duvar resimlerine odaklandı. 1922 yılında birikmiş olan tarihi ve kuramsal resimlerini “Nouvelles theories sur l’art moderne sur l’art sacre” (Modern ve Kutsal Sanat’ın Yeni Teorileri) olarak yayımladı. Sanatçının olgun eserlerinin konusunu manzara ve figürler, özellikle anne ve çocuk figürleri oluşturur. Fakat asıl ilgi duyduğu konular 1931’de Uluslararası Hıristiyan Sendikalar Federasyonu’nun William Rappard Merkezi’nin ana merdivenlerini dekore etmesi için ona verdikleri “Emeğin Onuru” gibi dinsel konular olmuştur.
Maurice Denis, resmin düz bir yüzey olduğunu öne süren ilk sanatçılar arasında yer almıştır. Ona göre resim, uyumlu renklerle boyanmış düz bir yüzeydir. Konudan çok renklerin düzenini vurgulayarak çağdaş resim kuramının temel anlayışını ortaya atmıştır. Sanatın, sanatçının zihninde oluşan görüntülerin dışa yansıması olduğu görüşünü savunan Denis, bu tutumuyla Nabiler’in kuramsal önderliğini üstlenmiştir.
1919’da Avrupa’da başlayan kilise ile çağdaş sanatı uzlaştırma hareketinin içinde yer alan ressam Georges Desvallieres ile birlikte Ateliers d’Art Sacre’yi (Kutsal Sanat Atölyeleri) kurdu. Atölyeler özellikle 1. Dünya Savaşından sonra harap olan kiliseleri konu ediniyordu. Denis akademik eğitime, duygulara ve özgünlüğe engel olduğu düşüncesiyle karşı çıkmıştır. Ayrıca realizme de karşı çıkıyordu. Çünkü ona göre realizm düz yazıydı. Fakat o düz yazı yerine müziği tercih ediyordu. Sanatçı, 1943 yılında Paris’te bir otomobil kazası sonucu hayatını kaybetmiştir.
Sanat Anlayışı
Maurice Denis’in sanat anlayışı, 19. yüzyıl akademik gelenekleri ile 20. yüzyıl modernizmi arasında bir köprü görevi görür. Sembolizm, Post-Empresyonizm, Dekoratif Sanat ve Dini Figüratif Resim gibi yönelimleri birleştiren özgün bir görsel dünya yaratmıştır. Les Nabis grubuyla birlikte sanatın duygusal ve sembolik yönünü vurgulamış; aynı zamanda resmin yapısal doğasına ilişkin kuramsal katkılarda bulunmuştur.
Denis’in sanat kuramının temel taşlarından biri, resmin bir şeyin temsili olmadan önce “düz bir yüzey üzerine düzenlenmiş renk ve şekiller bütünü” olduğudur. Bu yaklaşım, sanatın dış gerçekliği yansıtmak zorunda olmadığını, kendi içsel yapısıyla anlam kazanabileceğini savunur. Bu düşünce, daha sonra Kübizm, Fovizm ve soyut sanat gibi akımlarda etkili olmuştur.
Sanatında sıkça dini temalar, annelik, aile yaşamı ve pastoral sahneler yer alır. Ancak bu temalar klasik anlatımla değil, dekoratif ve stilize bir biçimde ele alınır. Kompozisyonlarında genellikle pastel tonlar, yumuşak konturlar, sadeleştirilmiş formlar ve içsel bir huzur duygusu hakimdir. Bonnard ve Vuillard gibi yakın dostlarıyla birlikte geliştirdiği bu dekoratif stil, hem duygusal hem de biçimsel olarak yenilikçidir.
İlerleyen yıllarda Denis’in sanatı daha çok Hristiyan mistisizmi ve kilise sanatı ile özdeşleşmiş, birçok dini fresk, mozaik ve vitray tasarımı gerçekleştirmiştir. Ancak bu eserler bile modernist stil anlayışı ve kuramsal netliğiyle dikkat çeker.
Denis, resim kadar yazılı düşünceleriyle de önemli bir isimdir. Sanat kuramına dair yazdığı denemeler ve makaleler, 20. yüzyıl sanatının gelişiminde teorik olarak da etkili olmuştur. Bu yönüyle hem görsel bir üretici hem de entelektüel bir yapı kurucusudur.
