Burhan Özer ile Sulu boya Hakkında
Serdar Gencer – Ezgi Esen
Çok yoğun bir çalışma temponuz var, öncelikle bize zaman ayırdığınız için teşekkür ederiz. Şu sıralar nerelerde dersler veriyorsunuz?
Pazartesi, Caddebostan’da; Çarşamba, Akatlar’da; Perşembe Hisarüstü’nde; Cuma, ARTEV’de, Cumartesi ve Pazarsa, Asmalımescitte atölyemde öğrencilerime ders veriyorum. Ben yapacağımı derste yapıyorum. Bugün atölyede olsam yine kağıdımı çıkarır, çektiğim fotoğraflardan ya da daha önce hazırladığım eskiz ve skeçlerden birini alır, resim yapardım. Bunu, öğrenciler arasında yapıyorum. O yüzden, sanat yapmaya nasıl zaman ayırıyorum. Hep onu yapıyorum çünkü.
Derslerde kullandığınız teknik öğrencilerinize ağır gelmiyor mu?
Ders verdiğim gruplar arasında 14-15 senedir öğrenen gruplar var. Ders vermiyorum aslında, birlikte atölye yapıyoruz. Bazen evliliklerin bile birkaç sene sürmediği oluyor, bizim 14-15 sene kimisi ile 9. senesinde yine beraberiz. Demek ki insanlar o çalışmalarımızdan hoşnut. Bir doyum noktasına gelmiş değiller, hala bir şey alabiliyorlar diye düşünüyorum.
Resimleriniz derste bitiyor mu?
Tabi ki. Suluboya bunu gerektirir. Mesela buradaki ambiyans çok güzel, şu an bir resim yapsam farklı olur. Sonra bir telefon gelir, kötü haber olabilir, çok iyi bir haber olabilir. Resme başladığınız anla bitirdiğiniz anki duygunuz aynı olmaz.
Resimleriniz ne kadar sürede bitiyor?
Ebatlarına göre değişiyor. Bazen ıslakken müdahale etmek gerekir, bazen üzerinden belli bir süre geçmesi gerekir. Kuruması için makineler var, çabuklaştırmaya yarıyor. Ama suluboyanın temelinde ?rastlantılar ve tesadüfler’ var, o yüzden çoğunlukla müdahele etmeden beklemeyi tercih ediyorum.
Suluboya haricinde sanatınızda başka bir malzeme kullanıyor musunuz?
Tabi. Pastel, akrilik, guaj kullanıyorum ama ağırlıklı olarak suluboyayı tercih ediyorum. Bir doktor her konuda fikir sahibi olmalıdır ama bir konuda ihtisası olması gerekir. Sadece suluboya dahi yapsam onun için de resmin tüm inceliklerini bilmek, hepsine hakim olmak gerekir.
Resimlerinizde sık olarak İstanbul’u görüyoruz, ama çalışmalarınız arasında başka şehirler de var, kadın figürler de.
Venedik, Hollanda, Ankara, Adana, Paris resimlerim var. Gittiğim yerlerin resimlerini yapıyorum. Ama en çok İstanbul’dayım. İstanbul çok estetik, çok zengin bir şehir. Bana göre Ankara’da bir tek Kaleiçi resmedilebilir bir yer. İstanbul’unsa gerçekten hemen her yeri resmetmeye uygun. İstanbul’a aşık olduğum için belki de, aslında çok kötü şeyler de var bu şehirde. Bakış açısının farklılığı.
Biz okul hayatımız boyunca Pelikan’larla suluboya yaptık.
İşte bu yüzden suluboya gelişmiyor, suluboya tekniğinin eğitimi okullarda verilmiyor. Kağıtta hiç boş yer kalmayacak, badanacı mantığıyla öğretiyorlar. Hayatımı verdiğim suluboyadan bir dönem bu sebeplerden soğuyabilirdim. Şimdiki insanlar çok şanslı, öğrenmek istediklerinde ellerinin altında dünyalar var. Ben resim yapmaya başladığım zaman yüzlerce ressamın paletlerini incelemiştim. Sonra onlar arasında olmazsa olmaz olanları buldum. Onlar nelerdir diye baktığımda çok özel renkler buldum. Herkesin tamam dediği rengi ben nasıl kullanacağım, onu denemeye başladım.
Kaliteli malzeme kullanmak istiyorsun, yüzlerce kağıt ve boya seçeneğin var. Kendim için yıllarca araştırdıklarımı bugün öğrencilerime derslerde aktarıyorum. Derste gelenlere bazen basit malzemelerle yapayım diyorum. Burada 3-4 saatinizi harcayacaksınız ve sonunda kötü bir şey çıkacak. İyi bir malzemeyle daha iyisi olabilir belki, ama suluboya emek ister, zaman çok önemlidir.
Bilinçaltımızda suluboyanın ucuz bir malzeme olduğuna dair bir kalıp var, yağlıboyaysa her zaman en pahalısıdır gibi bir görüşe sahibiz sanki.
Bugün bir kırtasiyenin önünde gördüm, büyük yağlıboya tüpleri vardı, 2.5 liraydı. Ucuz bir marka tabi ki. Ama aynı boyda 80-90 liraya boyalar da var. Parmak boyutunda bir tüp, suluboyada 50 lira. Ucuz alırsınız az verim alırsınız, iyisini alır işinizi tamamlarsınız. Yağlıboyadan hiç ucuz değil. Aynı ebatlardaki bir tuval ve iyi bir suluboya kağıdının da fiyatları aşağı yukarı aynı.
Her yaştan öğrencileriniz var mı?
Her yaştan kişiler suluboya dersi almak istemiyorlar. Pedogojik formasyon aldım, çocuklara ders verebiliyorum. Öğrenciyken anaokulunda 3 sene resim müzik öğretmenliği yaptım, harçlığımı çıkartmak için.
Suluboyayla ilgilenenlerin resim sanatının diğer dallarıyla ilgilenen kişilerden ne gibi farkları olabilir?
Suluboya; şiirsellik, transparanlık, hassasiyet gerektiriyor. Tembel insandan suluboyacı olmaz. Suluboyada bir şey oluşuyor, o arada iki seçeneğiniz var. Çok hızlı düşünmeniz lazım. Kararsızlık da olmaz. Pratik olunmalı, esnek olmak lazım. Espritüel, kıvrak zekalı olmak lazım. Biraz kendime iltifat gibi görünse de suluboyayla ilgilenen insanlar arasında gördüğüm ortak özellikler bunlar. İnsanlar yağlı boya yapıyor, akrilik yapıyor.
Aynı bilgiyle suluboya yapmaya çalışıyor. Ne yapıyorsanız, onun inceliklerini bileceksiniz ki, size dönsün. Suluboyayı küçümseyen ressamlar var. Sevmeyebilirsin, basit gelebilir, ama bir gün yaparsın, konuşmaya hakkın olur. Benim arşivlerimde pastel de var guaj da var; öğrenciyken yaptığım afişler var, kitap tasarımları var. Bugün onları yapmam ama onları yapabiliyorum. Küçümsüyor muyum, hayır. Hatta ben okula resimli roman ressamı olmak için girmiştim. Hep söylerim, azın değeri çoktur. O yüzden suluboyaya karar vermiştim. Çok kötü olsan onuncu olursun. Öteki türlü en kötü bininci olursun, bilinmezsin.
25 Aralık’taki ‘Ressamların Gözüyle İstanbul Söyleşisi’nde iki ressamın sohbetini keyifle dinledik, söyleşi sizin için nasıl geçti?
Çok keyifliydi, ben daha çok soru gelsin isterdim ama belediye binasında süremiz kısıtlıydı. Oradaki arkadaşlar çok ilgiliydi, Peyami Bey ressam olduğu için zaten alt yapı hazırdı. Peyami Gürel öyle bir konu yakalamış ki, yıllarca sürecek bir program olur. Keşke süresi biraz daha uzun olsaydı, diğer programları merakla bekliyorum.
Türk resim sanatında suluboyanın geleceğini nasıl görüyorsunuz ?
‘Bir gün herkes suluboya yapacak’ diyorum.
Siz suluboyaya başladığıdınızdaki dönemle şimdiki dönemde suluboya arasında ne gibi farklar var?
Şu an ders verdiğim altı grup var. Bunların içinde pastel yapanlar da var, akrilik yapanlar da yağlıboya yapanla da. Şimdi bakıyorum hepsi suluboya yapıyor. Çünkü, insanın kendine ayıracağı zaman o kadar az ki, kendimizi dışında bizi bağlayan çocuklarımız, işimiz çok şey var. Benim en büyük şansım, işimin aynı zamanda hobim olması. Bugün ders vermesem yine resim yapacaktım. Dersten çıkıyorum, eve gitmeden atölyede bir şeyler hazırlıyorum. Eve gittiğimde resimle ilgili araştırma yapıyorum. İnsanlar bütün gün çalışıyorlar, resimle stres atmak istiyorlar. Psikolog önerisiyle geliyorlar, resim veya müzik seçeneklerinde resmi, daha sonra suluboyayı tercih etmiş insanlar.
Küçük bir bloknot, küçük bir suluboya takımı, üç fırça, bir kap su, hepsi bu kadar. Yağlıboyada onlarca malzeme var, bir resme başladığınız zaman tüpünüzün kuruma riski var, yarım bırakma şansınız çok az. Suluboyada böyle bir risk yok, isterseniz açıkta bırakın gidin, dönün devam edin. Suluboyanın avatajları çok fazla. Öyle öğrenci arkadaşlarım var ki, yağlıboya dışında hiçbir şey yapmayacaklarını biliyorum. Onlar da kendilerini bu şekilde ifade ediyorlar. Kimi siyasetçi olarak kimi palyaço olarak kendini ifade eder, gerçi ikisine de gülüyorsunuz zaman zaman ama. Herkesin kendini ifade ediş biçimi var.
Bugün size yağlıboya yap deseler herhalde sizin için zorlama olur.
Zaman zaman yapıyorum. ‘Kararsız Çiçekler’ serisi yapmıştım. İrili ufaklı 80’e yakın yağlıboya tablo yapmıştım, bir iki tane kaldı elimde. Öğrenciliğimden beri hamursu boyayı seviyorum. Empresyonistler belki de o yüzden çok yakın geliyor bana. Resme bakınca dokunası gelsin insanın istiyorum.
Son olarak neler söylemek istersiniz?
Resimle uğraşan her insanın kendini sorgulaması lazım. Çok düzgün, detaylı şeyleri ben sevmem, ama hayranlık duyarsınız o başka. ‘Beni heyecanlandırmasına rağmen neden bunları yapmak istemiyorum. Ankara’yı seviyorsunuz ama orada yaşamak istemiyorsunuz. İstanbul, sefillik ama niye burada kalmak istiyorum. Bunları niye seviyorum, bunlar arasındaki fark ne?’ Derken yıllar önce bir gün aklıma gelen maddeleri yazdım, bugün hala onları söylüyorum. O hayranlık duyduğum resimlerde bulduğum, beni etkileyen şeyler bugün resmimde var. Ama kimse resmime bakıp ‘Bu Rembrandt’ diyemez. Hayranlık duyduğum o sanatçıların tortusu resimlerimde var ama resimlerim onlar gibi değil. İyi bildiğin şeyi yapmalısın, kendini ifade etmelisin, neyse artık onun adı. Siz yolunuza devam ediyorsunuz, o yol sizi zaman zaman yol ayrımlarına getiriyor. Bugün bu konuşma oluyorsa, benim 25-30 sene önce ‘ressam olmak istiyorum’ deyip, onu takip etmemin sonucudur.
Burhan Özer’in manifestosu diyebileceğimiz kendine ait bir yazısı ile röportajımıza son veriyoruz. Çok değerli üstadımıza ülkemiz sanatı ve geleceği adına yaptığı önemli çalışmalardan dolayı ve az vaktini bize ayırıp bu güzel sohbeti gerçekleştirdiği için kendisine yürekten teşekkürlerimizi sunuyoruz.
Sürekli güncellenen, sade ve pratik bir tasarımı olan www.burhanozer.com adresinden sanatçıya ulaşabilir, [email protected] adresine maillerinizi gönderebilirsiniz.
Ben Resim yaparak yaşamımı belgeliyorum. Tanık olduğum doğaya aracılık edip, insanların onu görebilecekleri yere koyuyorum. Bizler daima kendimizi etkin kılma çabası içerisindeyiz. Hatta bu özümüzün temel bir ihtiyacıdır. Başkalarının katlandığı acılar elbette ki sanatçının içinde uyuşmamalı. Sanatçı, çağına, ülkesine, insanlara ve onların sorunlarına yabancı kalmamalıdır.
Sanat, insanın doğa ile hesaplaşması, toplumsal ve kişisel değerleri özümseme mekanizmasıdır. Sanat, hayatı kavramanın bir yoludur ve bir eylem biçimidir. Sanatçının amaçlarından birisi de duygu, düşünce ve heyecanlarını belli bir biçime kavuşturup başkalarına ulaştırmasıdır. Algı özneldir, doğa da ancak bir veri. Yaşamın biçimleri ile, biçimlerin yaşamı arasında hiçbir ilişki yoktur.
Doğaya bakıp biçimlerimizi almalıyız sadece. Ona uygun rengi, duyguyu, ruhu biz katmalıyız. Bir anlamda duygunun mantıkla örtüşmesi diyebiliriz. Rengi sıradanlıktan çıkartıp plastik bir araç yapan, renkler arasındaki ilişki ve gerilimdir. Başka bir deyişle doğayı görsel bir dile çevirmek gerekir. Herkes kendi resmini yapar, konu seçimi olsa olsa bir çıkış noktası olur. Zaten bir resim, doğadaki bir şeyin taklidi değildir. Doğanın kuralları ayrı, resmin yasası farklıdır; gülün adını değiştirdiğimizde kokusunun değişmeyeceği gibi.
Planlama
Yaşam önceden planlanamaz, kestirilemez, sürprizlere açıktır. Tesadüfler bazen olayların akışını değiştirebilirler. Suluboya da doğası gereği böyledir, bazen siz rastlantılara yön verirsiniz, bazen de rastlantılar sizi yönlendirir. Zaten suluboyanın amacı, gerçeği yansıtmak değildir. O gerçek, gerçeğin farklı bir yansımasıdır. Saydamlık, şeffaflık, şiirsellik esastır. Suluboyada gizem ve büyü olmalıdır. İnsan ruhu biliyoruz ki en hassas noktasına dokunulduğu zaman cevap verir. Bir şey çirkinse, gerçekten onu görmüyorsunuzdur.
Bu yüzden doğa bazı özelliklerini fark edemeyenler için her yıl kendini tekrarlar ve yeniler, sanki bir şans daha veriyor gibidir. Çağımızın her şeyi enerjiye dönüştürüldüğü bir dönemi yaşıyoruz. Sesten hızlı araçlar, sistemler var. iletişimin maksimum noktada olduğu bu noktada insan bu akışa ilgisiz, duyarsız kalamıyor. Duygularında bitmeden rsme dönüşmesi gerekiyor bana göre bu isteğe ancak suluboya cevap verebilir. Malzemenin ruhunu tanıtmak gerek önce teknik beceri kısmı halledildikten sonra geriye sadece duygunun ifade bulması, biçime kavuşması kalıyor.’
Burhan Özer.
