Adalet Ağaoğlu (1929 – 2020)
Türk romancı, öykü ve oyun yazarı Adalet Ağaoğlu 1929’da Ankara’da doğdu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü bitirdikten (1950) sonra sınavla Ankara Radyosu’na giren (1951) Adalet Ağaoğlu, kitaplık memuru, dramaturg, söz ve temsil yayınları şefi olarak çalıştı.
TRT’de Merkez Program Dairesi uzmanlığı ve başkanlığı görevlerinde bulundu. 1970’ten sonra TRT’den ayrılarak yazar olarak çalışmaya başladı.
Sanat yaşamına tiyatro yazıları (1946) ve şiirle (Kaynak dergisi, 1948-1950) giren Adalet Ağaoğlu, yaklaşık yirmi yıl süreyle tiyatro yazarlığı yaptı. Oyunlarında toplumsal düzensizliklere ve çağdışı değer yargılarına kurban olan insanların dramlarını yansıtmaya çalışmıştır.
Evcilik Oyunu’nda, hiçbir cinsel eğitim görmeden, toplumun tutucu değer yargılarına bağlı kalarak mutsuz evlilikler yapan insanları konu alır. Çatıdaki Çatlak’ta, bir esnaf ailesi ile bir işçi ailesinin iktisadi sıkıntıları ve geleceğe olan güvensizsizliklerini, Tombala’da, amaçsız ve anlamsız geçen bir yaşamın son evresinde yaşlı bir karı – kocanın, ilişkilerinin gerçek düzeyini anlamaları konu edilir.
Romana Geçiş
Sanatçı 1970’ten sonra roman ve öyküye yönelmeye başladı. “Gerçeği bütün boyutlarıyla kavrayıp yansıtmak” amacını benimsedi ve “görünenin altında varolan ilişkileri doğru yakalayarak ortaya koymaya” çalıştı. Bunu yaparken de yeni anlatım yolları aradı. Bilinçakımı tekniğini kullanarak yazdığı Ölmeye Yatmak romanında, roman kahramanı Doç. Aysel’in iç hesaplaşmasının ardında, 1938- 1968 yılları arasında Türkiye’deki toplumsal gelişmeyi vermeyi de başardı.
1976’da yayınladığı Fikrimin İnce gülü’nde bal rengi “Mercedes” otomobiliyle yurda dönen Bayram’ın iç monologlarıyla gelişen roman, arabası kazaya uğrayan Bayram’ın düşkırıklığı ile noktalanır. Ölmeye Yatmak’ın devamı sayılabilecek Bir Düğün Gecesi adlı romanda, bir düğün gecesine katılan kişilerin arka planlarının anlatıldığı ve iç monolog tekniğinin kullanıldığı görülür.
Yaz-sonu romanında da, birkaç günlük yaz sonu dinlencesinde iç hesaplaşmasını yapmaya çalışan kentli bir kadının, Akdeniz ortamı içinde yalnızlık, cinsellik, sanat, kültür ve evlilik gibi konulardaki düşünceleri, çelişkileri işlenir. Romanlarında olduğu kadar öykülerinde de belli bir oluşum içindeki insan gerçeğini vermeye çalışan Adalet Ağaoğlu, anlatım tekniği açısından da değişik arayışlar içindedir.
Adalet Ağaoğlu Eserleri
Oyun: Bir Piyes Yazalım (Sevim Uzgören’le; oynanışı: 1950/1951 dönemi); Evcilik Oyunu (oynanışı, basılışı: 1964); Çatıdaki Çatlak (oynanışı: 1965/1966 dönemi; basılışı 1970); Tombala (1967); Sınırlarda (1970); Üç Oyun (Çıkış; Kozalar; Bir Kahramanın Ölümü, 1973; 1974 Türk Dil Kurumu Oyun Ödülü); Kendini Yazlan Şarkı (1977); Oyunlar (Bir Piyes Yazalım dışındaki bütün oyunları, 1982); Çok Uzak Fazla Yakın (1991); Duvar Öyküsü (1992); Çağımızın Tellalı (2011).
Roman: Ölmeye Yatmak (1973); Fikrimin İnce Gülü (1976; 1992’de sinemaya uyarlandı); Bir Düğün Gecesi (1979; 1980 Sedat Simavi Vakfı Ödülü; Orhan Kemal ve Madaralı Roman ödülleri); Yaz sonu (1981); Üç Beş Kişi (1984); Hayır (1987); Ruh Üşümesi (1991); Gece Hayatım (1992); Romantik Bir Viyana Yazı (1993); Dert Dinleme Uzmanı (2014).
Öykü: Yüksek Gerilim (1974; 1975 Sait Faik Hikaye Armağanı); Sessizliğin İlk Sesi (1978); Hadi Gidelim (982); Hayatı Savunma Biçimleri (1997).
Anı: Göç Temizliği (1985).
Deneme-eleştiri: Geçerken (1986); Başka Karşılaşmalar (1996); Öyle Kargaşada Böyle Karşılaşmalar (2002): Yeni Karşılaşmalar (2011).
