Aksiyon Resmi
1939-1945 savaşından sonra ABD’nde ortaya çıkan bir resim akımını belirtmek için eleştirmen Harold Rosenberg’in bulduğu terimdir. Akım, her türlü ön hazırlığa karşı çıkar. Ressamın çalışırken yaptığı her el kol hareketinin, doğrudan doğruya yapıta yansımasını, yapıtın özünü oluşturmasını amaçlar.
Akım ister soyut resim olsun, ister figüratif resim, biçim ve renkleri düzenleme isteğinin yaratıcılığı yönlendirmesine de karşı çıkar. Yapıt, ressamın yalnızca kol hareketinden doğmalıdır.
Bu hareketler tuvalin üstüne geriye dönüşü olmayan bir doğallıkla yansır. Akım, bir biçimin yapılışındaki kesin sürenin ilk kez estetik bir değer olarak kabul edilmesini sağlamıştı. Amerikalı sanatçıların, o dönemde Mondrian’ın aydın geometriciliğiyle temsil edilen Avrupa soyut resmine ilk tepkisidir. Ama aynı zamanda da A.B.D. resminin Avrupa’ya ilk katkısı sayılabilir.
Aksiyon resmi’nin yaratıcısı olan Jackson Pollock’ın, coşkuyu işlenmemiş bir biçimde anlatmayı araştırırken karşılaştığı ilk engel ressamın kullandığı alışılagelmiş gereçlerin özelliğiyle ilgilidir. Pollock, fırça ya da bıçak kullanımının, renklerin miktarının ve karışımının teknik açıdan zaman yitimine dolayısıyla da başlangıçtaki canlılığın yitirilmesine yol açtığına inanmaktadır. Bu sorunu dripping (damlatma) tekniğiyle çözmüştür.
Yere yatırılmış bir tuvalin üstünde sanayi boyalarıyla dolu delikli bir kutu gezdirilir ve kutudaki boyalar ressamın hareketine göre boşalır. Tuvalin üstünde oluşan çizgi ya da biçimlerse (kıvrımlar, benekler, çizikler) hareketin durumuna göre belirlenir.
Ekollerle İlişki
Franz Kline daha geleneksel bir teknik benimsemiştir. Fırçayla tuval üstünde siyah renkte geniş şeritler oluşturulur; bunun yaratacağı çarpıcı görsel etki tuvalin beyaz yüzeyine çarpan hareketin doğallığından kaynaklanacaktır. Önceleri kübizmin etkisinde kalan Robert Motherwell’se, sanatını belirleyen geometrik eğilimlerden kurtulabilmek için aksiyon resmi’nin tekniklerinden yararlanmaya başlamıştır.
A.B.D’nde akımı benimseyen öbür sanatçılar arasında Tooker, Tworkov ve James Brooks sayılabilir. Aksiyon resmi’ni dengeye ve yazı sanatına yönelten Joan Mitchell, Helen Krankenthaller aynı grupta anılmaktadır. Akım, Ayrupalı sanatçıları da etkilemiştir. İtalya’da tuvali doğrudan doğruya bıçakla kesip kertik atan Santomaso ve Lucio Fontana akımın öncüleri olmuşlardır. Fransa’da yapıtları enformel sanat doğrultusunda olduğu halde, yaratıcılığındaki hareketsel özellik ve yapıtı oluşturmadaki aşırı hız nedeniyle aksiyon resmi’ne yaklaşan Georges Mathieu örnek verilebilir.
Aksiyon resmi’nin sürrealistlerin başvurduğu otomatik yazının biçimsel bir benzeri olduğu ileri sürülmüştür. Ama, Pollock’ın sürrealistlerden etkilenmesine ve Andre Breton’un le Surréalisme et la peınture (Sürrealizm ve Resim) adlı yapıtında ona da yer vermesine karşın, bu benzerlik tartışma konusudur.
Gerçi aksiyon resmi’nde de, sürrealizm de de bir otomatizm vardır. Ama, aksiyon resmi, bilinçsiz olan coşkunun billurlaşmasına yol açan harekete daha çok önem vermektedir. Yalnızca hareketin izlerini taşıyan tabloyu üstü kapalı bir biçimde küçümsemektedir. Action painting doğrultusunda gerçekleştirilmiş olan yapıtlar, varlıklarını ikinci elden sürdürürler; çünkü bunların özgürlük ve gücünü oluşturan hareket yok olmuştur.
Yapıtın tümünü elde edebilmek için tabloyu, nasıl gerçekleştirildiğini gösteren bir filmle ,desteklemek gerekir. Bu nedenle de Pollock’ın tuval karşısında çalışması 1950 yılında Namuth tarafından filme alınmıştır.
Bu açıdan action painting’i, resimdeki anlatımcılığın aşırı bir biçimi olarak benimsemek ve tablonun yalnızca hareket yararına ortadan kaldırıldığı acting art (hareket sanatı) araştırmalarında bu hareketin mantıksal uzantısını görmek gerekir.
