Nurullah Berk Hayatı ve Eserleri

Nurullah Berk (1906 – 1982)

Türk Konstruktivist, Kübist Ressam Nurullah Berk 1906’da İstanbul’da doğdu.

Nişantaşı ve Galatasaray liselerinde okuduktan sonra 1920’li yıllarda Sanayi-i Nefise Mektebi’ne girdi ve önce Hikmet Onat, daha sonra da İbrahim Çallı atölyelerinde çalıştı. 1924’de mezun olan sanatçı 1924-1928 arasında Paris Güzel Sanatlar Okulu’nda Ernst Laurent’in atölyesinde resim eğitimini sürdürdü.

Kendi imkanları bir yıl kadar Andre Lhote ve Fernand Leger atölyesinde çalıştı. Nurullah Berk’in ilk dönem ve son dönem eserleri arasında görülen farklar araştırmacı yönüne işaret eder. Eserlerinde teknik ve estetik yönler plastik yapıları ile bütünlük içindedir.

Yazarlığı da bulunan sanatçı Leonardo da Vinci, Modern Sanat, Türk Heykeltraşlığı, Türkiye’de Resim, Sanat Konuşmaları, Resim Bilgisi gibi eserler verdi ve çok sayıda nitelikli makale yazdı. 1929’da kurulan Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliğinin kurucularından ve D Grubu üyelerindendir.

Damlar, iskambil Kâğıtlı Natürmort, Tayyareciler, Liman gibi tablolarıyla Türkiye’de kübizmin ilk örneklerini verdi. Başta Devlet Resim ve heykel Sergileri olmak üzere yurt içinde ve dışında birçok sergilere katılan sanatçı Türk Resim Sanatında özel bir yeri bulunan güçlü ressamlarımızdandır.

Girişimler ve Arayışlar

1939’da Akademi’nin resim bölümü şefi Leopold Levy’nin isteğiyle asistanlığa atandı (öğretim üyeliğini otuz yıla yakın sürdürdü). İkinci Dünya savaşının sonunda bir yıllık izinle gittiği Paris’te, Türk sanatıyla ilgili bir serginin düzenlenmesine büyük katkıda bulundu (1946). 1953’te Suut Kemâl Yetkin’le, Uluslararası Sanat Eleştirmenleri Birliği’nin Türkiye komitesini kurdu. Ertesi yıl, Birlik kongresinin İstanbul’da toplanmasını sağladı ve Birliğin çeşitli ülkelerdeki toplantılarına katıldı. 1962-1969 yılları arasında İstanbul Resim ve Heykel Müzesi müdürlüğü yaptı. Bu dönemde katıldığı Strasbourg Avrupa Konseyi Sanat Eksperleri Komisyonu’na, “Doğu-Batı” konulu bir rapor sundu.

İlk kişisel sergisini 1954’te İstanbul Amerikan Kültür Merkezi’nde açan Nurullah Berk, 1960 ve 1971 yıllarında iki kişisel sergi daha düzenlemiş, 1977’de Güzel Sanatlar Akademisi’nde bütün dönemlerini kapsayan geniş bir sergisi açılmıştır. Sao Paulo, Venedik Bienallerine resim veren, devlet sergilerine ve yurt dışındaki Türk sanatı sergilerine katılan sanatçı, 1947’de Çanakçılı ikincilik ödülü, 1966’daki 27. Devlet Sergisi’nde birincilik ödülü, vb. kazanmıştır. 1940 yıllarından sonra sanat konusundaki yazılarını özellikle Varlık dergisinde, Cumhuriyet, Vatan, Yeni İstanbul, ve Dünya gazetelerinde yayımlayan Nurullah Berk’in, İstanbul, Ankara ve İzmir’deki resim ve heykel müzelerinde, yerli ve yabancı özel koleksiyonlarda tabloları vardır.

Sanat Anlayışı

Nurullah Berk’in, 1930 yıllarından başlayarak Türkiye’de yeni akımlar doğrultusunda gelişme gösteren sanatı, kübist ve hacimsel yönelişler içinde ağırlık kazanmış, zamanla bir tür Doğu-Batı bireşimine dayalı soyutlamalar düzeyinde gerçek kimliğine kavuşmuştur. Sanatçıda kübist etkiler, Andre Lhote ve Fernand Leger atölyelerinin doğal bir yansımasıdır. Bireşim çabasıysa, daha çok, Türk ve geleneksel Doğu kültürlerinin çağdaş bir uzantısını oluşturur. Batı etkilerinin yoğunlaştığı bir dönemde, sanata gelenek doğrultusundan girerek yeni çıkış yolları arama bilinci, çağdaş Türk resminde, Nurullah Berk’in de içinde bulunduğu kuşağa özgü bir davranıştır. Bir anlamda ulusal, bir anlamda yöresel değerlere bağlı hareketlerin, zamanla kişisel düzlemde daha geniş bir sanatçı kesimini ilgilendirecek aşamaya gelmesinde, Nurullah Berk’in önemli katkısı olmuştur.

Cumhuriyet’in, çağdaş bir devlet ve toplum yapısı oluşturma savaşı içinde, Berk ve dönemindeki diğer sanatçılar, insan öğesinin sanat beğenisi ve kültürüyle yüceltilmesi, üretken ve yaratıcı kılınması kavgasını vermiştir.